Jednym z najczęściej spotykanych postępowań stosowanych przez finansowe organy postępowania przygotowawczego w sprawach o wykroczenia skarbowe jest tryb mandatowy – postępowanie mandatowe. W tym postępowaniu wymierzana jest kara grzywny za wykroczenia skarbowe w drodze mandatu karnego. Jednak aby organ mógł nałożyć na sprawcę karę grzywny właśnie w taki sposób muszą być spełnione pewne warunki.
Kiedy może zostać nałożony mandat karny?
Po pierwsze, jeżeli kodeks karny skarbowy nie stanowi inaczej, to kara grzywny w drodze mandatu może być nałożona wyłącznie w sytuacji kiedy osoba sprawcy oraz okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości. Co to oznacza w praktyce? Po prostu zebrane i przeanalizowane przez organ dowody muszą świadczyć o popełnieniu wykroczenia skarbowego przez danego sprawcę i na ich podstawie można ustalić wszelkie okoliczności popełnienia czynu, np. sprawca uporczywie nie wpłaca podatku w określonym przepisami terminie.
Kolejną przesłanką jest możliwość zastosowania w danej sprawie grzywny, o której mowa w art. 48 § 2 k.k.s., a zatem grzywny, która nie przekracza podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.
Ważne!
Wymierzając karę grzywny organ bierze pod uwagę wysokość minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dacie popełnienia czynu – wykroczenia skarbowego.
Ostatnią przesłanką, o ile nie najważniejszą, pozwalającą na wymierzenie kary grzywny w drodze mandatu jest wyrażenie zgody przez sprawcę wykroczenia skarbowego na przyjęcie mandatu. Taką zgodę odnotowuje się na dokumencie mandatu karnego.
Co w sytuacji gdy sprawca wykroczenia skarbowego nie przyjmie mandatu?
W razie braku zgody sprawcy wykroczenia na przyjęcie mandatu karnego, sprawa jest rozpoznawana na zasadach ogólnych. Co to oznacza? Mianowicie, organ prowadzący postępowanie przygotowawcze może skierować akt oskarżenia do sądu, albo wniosek o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności oraz samodzielnie umorzyć dochodzenie.
Uwaga!
Brak zgody na przyjęcie mandatu karnego, a także sytuacja, w której sprawca wykroczenia skarbowego przebywa stale zagranicą albo gdy nie można ustalić jego miejsca zamieszkania lub pobytu w kraju, organ prowadzący postępowanie przygotowawcze lub jego przedstawiciel mogą dokonać tymczasowego zajęcia mienia ruchomego sprawcy, w tym przedmiotów zagrożonych przepadkiem.
Jakiego rodzaju mandaty można nałożyć na sprawcę wykroczenia skarbowego?
W postępowaniu mandatowym organ może nałożyć grzywnę w drodze mandatu gotówkowego albo kredytowanego.
Mandat gotówkowy jest wydawany ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio upoważnionemu podmiotowi, który ją nałożył i może zostać wydany wyłącznie na osobę czasowo tylko przebywającą na terytorium Polski lub niemającą stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca pobytu.
Z kolei mandat kredytowany jest wydawany za potwierdzeniem odbioru ukaranemu i staje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego. Na powyższym mandacie musi znajdować się pouczenie o obowiązku uiszczenia nałożonej kary grzywny w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu oraz o skutkach jej nieuiszczenia w tym terminie.
Przed wydaniem mandatu karnego funkcjonariusz informuje sprawcę wykroczenia skarbowego również o możliwych sposobach uiszczenia kary grzywny, a w przypadku możliwości uiszczenia kary grzywny w formie bezgotówkowej za pomocą karty płatniczej – również o takiej możliwości, a także o wysokości opłat i prowizji pobieranych przez podmioty dokonujące autoryzacji transakcji i rozliczeń finansowych związanych z przekazaniem kary grzywny na właściwy rachunek bankowy.
Kto może nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego?
Co do zasady grzywnę w drodze mandatu karnego mogą nałożyć finansowe organy postępowania przygotowawczego, a mianowicie:
- pracownicy urzędu skarbowego;
- pracownicy i funkcjonariusze Służby Celno – Skarbowej wykonujący zadania w urzędach celno – skarbowych;
- pracownicy i funkcjonariusze Służby Celno – Skarbowej wykonujący zadania w Krajowej Administracji Skarbowej w komórkach organizacyjnych urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
W jaki sposób można zapłacić mandat karny kredytowany?
Ukarany karą grzywny nałożoną w drodze mandatu karnego kredytowanego może ją uiścić przelewem środków pieniężnych na rachunek bankowy lub wpłatą gotówki do kasy właściwego miejscowo urzędu skarbowego.
Karę grzywny nałożoną w drodze mandatu karnego gotówkowego lub kredytowanego ukarany może uiścić również w formie bezgotówkowej za pomocą karty płatniczej, jeżeli funkcjonariusz ją nakładający lub finansowy organ postępowania przygotowawczego albo kasa właściwego urzędu są wyposażeni w odpowiednie urządzenie do autoryzacji transakcji rozliczeń bezgotówkowych.
Kiedy nie ma podstaw do wymierzenia kary grzywny w drodze mandatu karnego?
Organ nie nałoży grzywny w drodze mandatu karnego w następujących sytuacjach:
1. kiedy w związku z wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej.
Uwaga!
Można nałożyć grzywnę w drodze mandatu jeśli do chwili przyjęcia mandatu karnego należność została w całości uiszczona.
2. kiedy zachodzi zbieg przepisów określony w art. 7 § 1 k.k.s., a ten sam czyn sprawcy wykroczenia skarbowego wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa skarbowego. Co to oznacza? Jeśli zachowanie sprawcy wypełnia jednocześnie znamiona wykroczenia skarbowego jak również przestępstwa, czyli innymi słowy można to zachowanie zakwalifikować albo jako przestępstwo skarbowe albo jako wykroczenie skarbowe. Jednakże w konsekwencji takie zachowanie zostaje zakwalifikowane jako przestępstwo skarbowe, a zatem niemożliwym jest zastosowanie przepisów postępowania mandatowego, które dotyczy wyłącznie wykroczeń skarbowych.
3. kiedy za wykroczenie skarbowe należałoby orzec przepadek przedmiotów. Nie można nałożyć grzywny w drodze mandatu karnego za wykroczenie skarbowe, jeśli w danej sytuacji obowiązkowe lub niezbędne byłoby orzeczenie przepadku przedmiotów. Kodeks karny skarbowy wskazuje za jakie wykroczenie skarbowe obligatoryjne jest orzeczenie przepadku, a zatem w tych przypadkach niemożliwe będzie zastosowanie postępowania mandatowego. Jeśli jednak orzeczenie przepadku nie jest obowiązkowe lecz może zostać orzeczone, wówczas to organ mandatowy decyduje czy niezbędne jest orzeczenie przepadku, a co za tym idzie czy można nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego.
Czy można odwołać się od nałożonego mandatu karnego?
Mandat karny może zostać uchylony na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego złożony w nieprzekraczalnym terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu. Mandat może również zostać uchylony z urzędu.
Prawomocny mandat karny zostanie uchylony w następujących przypadkach:
1. czyn, za który sprawca otrzymał mandat nie jest wykroczeniem skarbowym;
2. osoba, na którą nałożono mandat nie podpisała mandatu karnego;
3. sprawca nie ponosi odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe;
4. zachodzi zbieg przepisów określony w art. 7 § 1 k.k.s., a ten sam czyn sprawcy wykroczenia skarbowego wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa skarbowego;
5. za dane wykroczenie skarbowe należałoby orzec przepadek przedmiotów.
Mandat karny zostanie również uchylony w sytuacji kiedy nałożono nim grzywnę przekraczającą podwójną wysokość minimalnego wynagrodzenia, czyli dopuszczalną kwotę grzywny, jaką można nałożyć mandatem karnym. Wówczas sąd uchyla mandat karny jedynie w części przekraczającej dopuszczalną wysokość grzywny.
Uprawnionym do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania została nałożona kara grzywny.
O uchyleniu mandatu karnego sąd rozstrzyga na posiedzeniu, w którym mogą wziąć udział ukarany, organ, który lub którego funkcjonariusz nałożył grzywnę w drodze mandatu karnego, albo przedstawiciel tego organu oraz ujawniony interwenient. W przypadku uchylenia mandatu karnego sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych.