Jednymi z najczęściej rozpoznawanych spraw przez sądy, w których było prowadzone postępowanie przygotowawcze przez naczelnika urzędu skarbowego, są te, dotyczące uporczywego niepłacenia podatku przez podatnika. Czyn zabroniony, polegający na uporczywym niepłaceniu podatku został unormowany w art. 57 kodeksu karnego skarbowego.
Kto ponosi odpowiedzialność karną za uporczywe niepłacenie podatku?
Osobą, która ponosi odpowiedzialność za uporczywe niepłacenie podatku, jest podatnik, czyli osoba prowadząca legalną działalność podlegającą opodatkowaniu. Podatnikiem jest osoba fizyczna jak również osoba prawna (np. spółki kapitałowe) oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej (np. spółki osobowe). W przypadku podatnika niebędącego osobą fizyczną, odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe z art. 57 § 1 k.k.s. ponosi osoba, która na podstawie przepisu prawa (np. Kodeksu spółek handlowych), decyzji właściwego organu (np. powołania przez radę nadzorczą spółki), umowy (np. umowy o pracę, zlecenia) lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami finansowymi danego podmiotu – podatnika. Przykładowo osobą, która może zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej za uporczywe niepłacenie podatku przez spółkę – podatnika może być prezes zarządu.
Uporczywie nie wpłaca podatku w terminie – co to oznacza?
Obowiązek podatkowy wynika z ustawy, wskazującej podmiot zobowiązany oraz przedmiot i stawkę podatku. I tak obowiązek wpłacania podatku w terminie na rzecz właściwego organu może wynikać m.in. z ustawy o podatku od towarów i usług, czy też ustawy o podatkach i opłatach lokalnych określającej obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości, podatku od środków transportowych, oraz opłatach lokalnych.
Odpowiedzialności karnej za uporczywe niewpłacanie podatku w terminie podlega podatnik, który cyklicznie, wielokrotnie, nie stosuje się do wymogu terminowego płacenia podatku. Jednakże na podstawie przepisu art. 57 § 1 k.k.s. karalne jest także zachowanie polegające na długotrwałym zaniechaniu przez podatnika uregulowania podatku płaconego jednorazowo, mające miejsce już po terminie płatności tego podatku. Innymi słowy podatnik posiada długie opóźnienie w spłacie podatku jednorazowego.
Jednakże samo nieuregulowanie podatku w przewidzianym przez ustawę podatkową terminie nie daje jeszcze podstaw do ścigania podatnika jako sprawcy wykroczenia skarbowego. Niezbędne jest ustalenie po upływie terminu płatności podatku, czy uchybienie można uznać za uporczywe. Istotne jest ustalenie, czy w dacie płatności podatku, którego nie uiszczono w terminie, zaniechanie podatnika cechowała uporczywość, a więc nie tylko zamiar niezapłacenia podatku do wskazanej przez ustawę daty, lecz i np. odsunięcie jego uregulowania na dłuższy, bliżej nieokreślony czas. Podatnik mając świadomość upływającego czasu nie wpłaca podatku, i robi to z premedytacją, wyrażając w ten sposób całkowicie świadomie lekceważenie dla obowiązku wykonania zapłaty podatku, mimo że posiada możliwość jego spłaty.
Uwaga !
Podatnik nie popełnia wykroczenia określonego w art. 57 k.k.s jeśli skorzysta w sposób właściwy z przewidzianych przez prawo podatkowe możliwości, a mianowicie złoży z odpowiednim wyprzedzeniem wniosek o odroczenie płatności podatku czy też rozłożenie należności podatkowej na raty.
Jak kara grozi za uporczywe niepłacenie podatku?
Podatnik, który uporczywie nie wpłaca podatku w terminie podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Co to oznacza? Sąd skazując za powyższy czyn zabroniony wymierza karę grzywny w granicach przewidzianych dla wykroczenia skarbowego tzn. od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.
Ważne!
Na potrzeby wymiaru kary grzywny za wykroczenie skarbowe, miarodajna jest wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę w dacie popełnienia przestępstwa. Przykładowo, jeśli sprawca dopuścił się uporczywego niepłacenia podatku w okresie od 2018 roku do 2020 roku, to sąd może wymierzyć karę grzywny od 260 zł do 52 000 zł, gdyż minimalne wynagrodzenie w 2020 roku wyniosło 2 600 zł.
Czy jest możliwe uniknięcie kary za popełnienie czynu z art. 57 § 1 k.k.s.?
Zgodnie z art. 57 § 2 k.k.s. sąd może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli przed wszczęciem postępowania w sprawie o wykroczenie skarbowe dotyczące uporczywego niepłacenie podatku, wpłacono w całości należny podatek na rzecz właściwego organu. Jeśli podatnik uiści należność po wszczęciu postępowania w sprawie, choćby przed przedstawieniem mu zarzutów albo przed przesłuchaniem go w charakterze podejrzanego, to sąd nie będzie mógł skorzystać z możliwości odstąpienia od wymierzenia mu kary.
Ważne!
Należy również pamiętać, że bieg przedawnienia karalności czynu polegającego na niepłaceniu w terminie podatku rozpoczyna się z końcem roku, w którym upłynął termin płatności należności.
Ponadto, jeżeli podatnik uporczywie nie płaci podatku, nie może liczyć na to, że sąd skaże go za wykroczenie skarbowe z art. 57 § 1 k.k.s. tylko w odniesieniu do niektórych zaległości, a w pozostałej części umorzy postępowanie ze względu na przedawnienie karalności. Wykroczenie to należy traktować jako jedno zdarzenie, jeden czyn, mimo że składa się ono z wielu zachowań, na przestrzeni kilku lat.