W sytuacji, gdy organ prowadzący postępowanie przygotowawcze nie widzi podstaw do wniesienia aktu oskarżenia przeciwko sprawcy przestępstwa to wówczas pokrzywdzonemu przysługuje możliwość wniesienia i popierania oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego.
Kiedy pokrzywdzony staje się subsydiarnym oskarżycielem posiłkowym?
Subsydiarnym oskarżycielem posiłkowym jest podmiot posiadający status pokrzywdzonego, który samodzielnie wnosi i popiera oskarżenie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego. Przestępstwo objęte skargą musi godzić w indywidualne dobra pokrzywdzonego.
Ważne !
Nie można wnieść subsydiarnego aktu oskarżenia gdy czyn godzi w dobra ogólnospołeczne i nie dotyka dóbr indywidualnych. W związku z tym niemożliwym będzie złożenie skargi w sytuacji gdy pokrzywdzony przykładowo zarzuca przestępstwo składania fałszywych zeznań, które godzi w dobro jakim jest prawidłowe funkcjonowanie polskiego wymiaru sprawiedliwości.
Wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia jest możliwe w sytuacji wydania powtórnego postanowienia o zaniechaniu ścigania (tj. dwukrotnej odmowie wszczęcia postępowania albo dwukrotnego umorzenia postępowania), które zostanie utrzymane w mocy przez prokuratora nadrzędnego rozpoznającego zażalenie na drugą decyzję organu ścigania.
Przykład:
Prokurator wydaje decyzję o umorzeniu postępowania przygotowawczego. Następnie postanowienie to zostaje zaskarżone przez pokrzywdzonego. Na skutek zażalenia pokrzywdzonego, sąd uchyla decyzję prokuratora i nakazuje kontynuowanie postępowania. Po przeprowadzeniu np. czynności dowodowych prokurator wydaje ponowne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego, na które zażalenie po raz kolejny składa pokrzywdzony. Tym razem jednak wnosi powyższe zażalenie do prokuratora nadrzędnego, nad prokuratorem, który je wydał. Jeśli prokurator nadrzędny utrzyma w mocy zaskarżone postanowienie, wówczas pokrzywdzonemu przysługuje prawo wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia.
Uwaga!
Niemożliwym będzie wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia w sytuacji gdy pierwotnie odmówiono wszczęcia postępowania, a następnie w wyniku postanowienia sądu, wydanego na skutek zażalenia pokrzywdzonego wszczęto je i przeprowadzono czynności procesowe, a następnie umorzono postępowanie.
Kiedy można wnieść subsydiarny akt oskarżenia i co powinien zawierać?
Pokrzywdzony może wnieść subsydiarny akt oskarżenia w terminie miesiąca od dnia doręczenia zawiadomienia o postanowieniu prokuratora nadrzędnego o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia o ponownym zaniechaniu ścigania.
Subsydiarny akt oskarżenia powinien zawierać:
- imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie, w tym numer telefonu, adres poczty elektronicznej lub informację o ich nieposiadaniu przez oskarżonego lub niemożności ich ustalenia;
- dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody,
Ważne!
Subsydiarny akt oskarżenia musi dotyczyć tego samego zdarzenia, objętego decyzją o zaniechaniu ściągania (odmowie wszczęcia postępowania lub umorzenia postępowania). Czyn zarzucany musi być tożsamy z tym, który był przedmiotem oceny oskarżyciela publicznego. Jednak pokrzywdzony nie jest związany kwalifikacją prawną czynu wskazaną w postanowieniu o zaniechaniu ścigania.
- wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach wymienionych w art. 64 k.k.(tj. w warunkach recydywy), art. 65 k.k. (tj. z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnia przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa oraz przestępstwa o charakterze terrorystycznym) czy też art. 37 § 1 k.k.s. (tj. popełnienia przestępstwa w sytuacjach prowadzących do zastosowania nadzwyczajnego obostrzenia kary);
- wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada;
- wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy;
Do subsydiarnego aktu oskarżenia należy dołączyć:
- listę osób, których oskarżyciel żąda (m.in. lista świadków wraz ze wskazaniem ich adresów),
- wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel (np. opinia biegłego),
- jego odpis dla każdego z oskarżonych oraz dla prokuratora.
Ważne!
Jeśli postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie śledztwa to należy w treści subsydiarnego aktu oskarżenia, przedstawić również motywy oskarżenia przytaczające fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera, a w miarę potrzeby wyjaśniające podstawę prawną oskarżenia i omawiające okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swej obronie. Jeśli zaś postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia, to subsydiarny akt oskarżenia może nie zawierać uzasadnienia.
Ponadto, subsydiarny akt oskarżenia podlega zryczałtowanej opłacie w wysokości 300 zł, którą należy uiścić na rachunek bankowy odpowiedniego sądu.
Czy każdy może sporządzić subsydiarny akt oskarżenia?
Sporządzenie subsydiarnego aktu oskarżenia jest czynnością objętą przymusem adwokacko – radcowskim, a zatem musi być sporządzony i podpisany przez adwokata, radcę prawnego albo radcę Prokuratorii Generalnej RP.
Uwaga!
Wymóg ten nie będzie spełniony, gdy subsydiarny akt oskarżenia sporządzi pokrzywdzony samodzielnie, a adwokat bądź radca prawny jedynie opatrzy go swoim podpisem.
Czy prokurator może wstąpić do sprawy wywołanej subsydiarnym aktem oskarżenia?
Do sprawy wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego może w każdym czasie wstąpić prokurator, stając się oskarżycielem publicznym. Wówczas postępowanie toczy się z oskarżenia publicznego, a pokrzywdzony, który wniósł akt oskarżenia, korzysta z praw oskarżyciela posiłkowego, o którym mowa w art. 54 k.p.k. Ponadto, inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do postępowania.
Cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego jest dopuszczalne jedynie za zgodą pokrzywdzonego, który wniósł akt oskarżenia, a w razie przyłączenia się do postępowania innego pokrzywdzonego, również zgody tego pokrzywdzonego.